काठमाडौं – पछिल्ला वर्षहरूमा नेपालमा गर्भवती महिलाका लागि बेबी सावर (Baby Shower) मनाउने चलन उल्लेखनीय रूपमा बढेको छ। नेपालमा परम्परागत रूपमा गर्भवती महिलाका लागि विशेष संस्कारहरू गरिँदै आइएको छ। तर, पछिल्लो समय पश्चिमी संस्कृतिबाट प्रभावित भएर नयाँ पुस्ताले बेबी सावरलाई आधुनिक रूपमा मनाउन थालेका छन्।

नेपालको हिन्दू तथा नेवार संस्कृतिमा गर्भवती महिलाको सम्मान, उनको स्वास्थ्यप्रति ध्यान दिने परम्परा पहिलेदेखि नै रहिआएको छ। पहिलेको संस्कार र आजको बेबी सावरबीच भिन्नता भए पनि यसको उद्देश्य भने उस्तै छ – गर्भवती महिलाको स्वास्थ्य, सुरक्षा र खुसी सुनिश्चित गर्ने।

परम्परागत रूपमा गर्भवती महिलाको सम्मान गर्ने संस्कारहरू

नेपालमा गर्भवती महिलालाई विशेष ध्यान दिन विभिन्न परम्परागत संस्कारहरू गरिन्छ। हिन्दू धर्मअनुसार गर्भाधान, पुंसवन, सीमन्तोन्नयन जस्ता संस्कारहरू गरिन्छन्। तीमध्ये सीमन्तोन्नयन संस्कार विशेष महत्त्वको हुन्छ, जुन गर्भको सातौं वा आठौं महिनामा मनाइन्छ।

सीमन्तोन्नयन संस्कारमा गरिने कार्यहरू:

गर्भवती महिलालाई विशेष पोषिलो खाना खुवाइन्छ। परिवारका सदस्यहरूले सौन्दर्य सामग्री, गहना र लुगा उपहार दिन्छन्। महिलाको राम्रो स्वास्थ्यको कामना गर्दै पाठपूजा तथा धार्मिक अनुष्ठानहरू गरिन्छ।

नेवार समुदायमा पनि यस्तै परम्परा पाइन्छ। उनीहरूमा गर्भवती महिलालाई विशेष परिकार खुवाउने चलनलाई "पुंय बुका" भनिन्छ। यसमा परिवारजनले गर्भवती महिलालाई फलफूल, मासुजन्य परिकार, मिठाई आदि दिने र उनको सुरक्षित प्रसूति होस् भन्ने कामना गरिन्छ।

यी संस्कारहरूको मुख्य उद्देश्य गर्भवती महिलालाई शारीरिक रूपमा स्वस्थ र मानसिक रूपमा खुसी बनाउनु हो।

नेपालमा बेबी सावरको प्रवेश र हालको ट्रेन्ड

पश्चिमी समाजमा प्रचलित बेबी सावर नेपालमा पछिल्लो दशकयता लोकप्रिय हुन थालेको हो। पहिले परिवारभित्र सीमित शुभकामना कार्यक्रमहरू गरिन्थ्यो भने अहिले यसलाई भव्य पार्टीको रूपमा मनाउने चलन छ। विशेष गरी काठमाडौं, पोखरा, चितवन, विराटनगर जस्ता शहरी क्षेत्रमा बेबी सावरको क्रेज बढेको छ।

अहिले बेबी सावरमा के के गरिन्छ?

 केक काट्ने र पार्टी सजावट:

बेबी सावरको प्रमुख आकर्षण थीम पार्टी हुन्छ। बच्चाको लिंगअनुसार निलो (छोरा) वा गुलाबी (छोरी) रंगको डेकोरेशन गरिन्छ।

पहिलेका संस्कारहरूमा गहना र खाना उपहार दिने चलन थियो, तर अहिले बेबी प्रोडक्ट (लुगा, डायपर, खेलौना, हाइजिन किट) दिने प्रचलन बढेको छ।

 धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्व

नेपालमा बेबी सावरको पश्चिमी प्रभाव बढे पनि धार्मिक संस्कारहरूलाई यसमा समावेश गर्न थालिएको छ। धेरै नेपाली परिवारहरूले हिन्दू वा नेवार परम्परासँग बेबी सावरलाई जोड्ने गरेका छन्।

धार्मिक तत्वहरू:

गर्भवती महिलालाई दही-चिउरा खुवाउने

पूजा पाठ गर्ने (विशेष गरी लक्ष्मी पूजा, गणेश पूजा)

परिवारका अग्रजहरूको आशीर्वाद लिने

यसले नयाँ पुस्ताले आफ्नो परम्परालाई जोगाउँदै आधुनिक शैलीलाई पनि आत्मसात् गरिरहेको देखाउँछ।

बेबी सावर लोकप्रिय हुनुका कारणहरू

पछिल्ला वर्षहरूमा नेपाली युवापुस्ताले पश्चिमी परम्परालाई बढी पछ्याउन थालेका छन्। विवाह, जन्मोत्सव, बेबी सावरजस्ता कार्यक्रमहरू पश्चिमी शैलीमा भव्य रूपमा मनाउने चलन बढेको छ।

फेसबुक, इन्स्टाग्राम जस्ता सामाजिक सञ्जालले बेबी सावरलाई ग्ल्यामराइज गरेको छ। धेरैले आफ्नो फोटो शेयर गरेर यो संस्कृति अझ फैलाइरहेका छन्।

अहिले नेपाली समाजमा आर्थिक स्तर उकासिएको छ। पहिले जस्तो खर्च गर्न गाह्रो नभएको कारण, मध्यम र उच्च वर्गीय परिवारहरू भव्य रूपमा बेबी सावर मनाउन थालेका छन्।

गर्भावस्थामा महिलालाई खुसी र तनावमुक्त बनाउने उद्देश्यले बेबी सावरलाई महत्त्व दिइएको छ। परिवारजन र साथीभाइहरूसँग समय बिताउँदा गर्भवती महिलाको आत्मबल बढ्छ।

निष्कर्ष

नेपालमा बेबी सावरको चलन द्रुत गतिमा बढिरहेको छ। परम्परागत रूपमा गर्भवती महिलाको सम्मान गर्न गरिने संस्कारहरू नयाँ पुस्ताले आधुनिक शैलीमा रूपान्तरण गरेका छन्।

आजको बेबी सावर पुराना संस्कार र आधुनिक जीवनशैलीको संयोजन हो। यसले गर्भवती महिलाको मानसिक तथा भावनात्मक सन्तुलन कायम राख्न मद्दत गर्छ। साथै, परिवारमा खुसीको माहोल सिर्जना गर्छ।