महोत्तरी,( मटिहानी ) मिथिला क्षेत्रको एक प्रमुख धार्मिक, सांस्कृतिक र शैक्षिक धरोहरका रूपमा चिनिने महोत्तरी जिल्लास्थित मटिहानीको श्री लक्ष्मी नारायण मठले हालै नयाँ महन्थ पाएको छ। संस्कृत साहित्यका प्राज्ञ डा. रविन्द्र दास वैष्णव नेपाल सरकार अन्तर्गतको गुठी संस्थानको सिफारिसमा मठको उत्तराधिकारी महन्थ पदमा नियुक्त भएका हुन्। मटिहानी मठ परिसरमा २०८१ सालको चैत१८ गते (२०२५ मार्च ३१) एक विशेष समारोहबीच डा. वैष्णवले औपचारिक रूपमा पदभार ग्रहण गरे। समारोहमा नेपाल तथा भारतका वैष्णव सम्प्रदायका साधु-सन्त, स्थानीय श्रद्धालु, संस्कृत विद्वान तथा सांस्कृतिक अभियन्ताहरूको उल्लेखनीय सहभागिता रहेको थियो। उक्त अवसरमा मठको गरिमा, परम्परा र भविष्यप्रति एक नवीन उत्साह झल्किएको थियो। डा. वैष्णवको महन्थ पदमा नियुक्तिले मठलाई आध्यात्मिक, शैक्षिक र सांस्कृतिक जागरणको नयाँ युगतर्फ डोऱ्याउने अपेक्षा गरिएको छ।

विक्रम संवत् २०३८ सालमा महोत्तरीकै मनरा सिस्वा नगरपालिका–९, बथनाहा गाउँमा जन्मिएका डा. रविन्द्र दास वैष्णव सानैदेखि धार्मिक शिक्षामा समर्पित थिए। वैदिक परम्परामा हुर्किएका उहाँले संस्कृत साहित्यमा विद्यावारिधिसमेत गरेका छन्। धार्मिक अनुशासन, ब्रह्मचर्य व्रत र वैष्णव दर्शनमा गहिरो आस्था राख्ने डा. वैष्णव लामो समयदेखि मिथिलाञ्चलमा संस्कृत शिक्षाको प्रवर्द्धन, सांस्कृतिक चेतना विस्तार र धार्मिक संस्कार सुदृढीकरणमा सक्रिय रहँदै आएका छन्। मठको सर्वोच्च आध्यात्मिक पदमा पुग्नका लागि आवश्यक परम्परागत योग्यता, संयम र समर्पण उहाँमा देखिन्छ।

श्री लक्ष्मी नारायण मठको ऐतिहासिक गाथा झन्डै पाँच शताब्दी पुरानो छ। मिथिलाको सांस्कृतिक हृदयस्थल मानिने यस मठमा वैष्णव सम्प्रदायका महन्थहरू अविवाहित, संयमी र ब्रह्मचर्य व्रति साधकका रूपमा चयन हुने परम्परा रहँदै आएको छ। यहाँको मूल मन्दिरमा श्री लक्ष्मी नारायणको आराधना हुन्छ, जहाँको मूर्ति, स्थापत्य र अनुष्ठान विधि मिथिला परम्पराको सजीव अभिव्यक्ति हो। मठसँगै सञ्चालनमा रहेको याज्ञवल्क्य लक्ष्मी नारायण संस्कृत विद्यापीठ नेपालको एक पुरानो तथा प्रतिष्ठित शिक्षालय मानिन्छ, जहाँ वेद, व्याकरण, मीमांसा र दर्शनजस्ता विषयमा गहिरो अध्ययन–अध्यापन गरिन्छ।

डा. वैष्णवले मठको ऐतिहासिक सन्दर्भ जोड्दै रामायणकालीन घटनामा मटिहानीको उल्लेख गरेका छन्। अयोध्याबाट जनकपुरतर्फ गएको रामको बारात सीताको मटकोरका लागि मटिहानीको सरोवरबाट माटो लिइएको धार्मिक विश्वास छ। यसै सन्दर्भमा यो स्थानको नाम "मटिहानी" रहेको जनविश्वास रहिआएको छ। यही कारण यहाँ धार्मिक अनुष्ठान, विवाह संस्कार र तीर्थयात्राको निरन्तरता छ।

पदग्रहण समारोहमा डा. वैष्णवले मठलाई धार्मिक केन्द्रमात्र नराखी शैक्षिक, सांस्कृतिक र सामाजिक रूपान्तरणको मुख्य थलो बनाउने योजना प्रस्तुत गरे। उनले संस्कृत शिक्षालाई आधुनिकीकरण गर्दै मठमा अध्ययन-अध्यापनको वातावरण सुधार, पुस्तकालय व्यवस्थापन, भौतिक संरचनाको संरक्षण, तीर्थ सरोवरको सफाइ तथा सौन्दर्यकरण, र छात्रावास सुविधाको विकास गर्ने अठोट व्यक्त गरे। भारत–नेपालको साझा सांस्कृतिक सेतुका रूपमा मठलाई उचाइमा पुर्‍याउने उनको दृष्टिकोणले धार्मिक पर्यटन प्रवर्द्धनमा समेत नयाँ सम्भावना देखिएको छ।

स्थानीय बासिन्दा र श्रद्धालुहरू डा. वैष्णवको नियुक्तिबाट हर्षित र आशावादी देखिन्छन्। मठका नियमित श्रद्धालु रामेश्वर झा भन्छन्, “डा. वैष्णवज्यू शिक्षित, संयमी र समर्पित हुनुहुन्छ। उहाँको नेतृत्वमा मठको गौरव पुनःस्थापना हुने विश्वास छ।” संस्कृत विद्यार्थीहरू मठमा अध्ययनका लागि अझ राम्रो संरचना र व्यवस्थापन हुने आशामा छन्।

डा. वैष्णवको नेतृत्वमा मटिहानीको श्री लक्ष्मी नारायण मठले परम्परा र आधुनिकताको सन्तुलनमा आधारित नयाँ युगको सुरुवात गरेको छ। धार्मिक, शैक्षिक र सांस्कृतिक चेतनाको केन्द्रको रूपमा यस मठले नेपालको वैष्णव परम्परामा अझ सशक्त उपस्थिति जनाउने सम्भावना बोकेको छ। नेपाल र भारतको साझा सांस्कृतिक सम्पदाका रूपमा रहेको यो धरोहर भविष्यमा धार्मिक पर्यटक, वैदिक विद्वान र श्रद्धालुहरूको लागि आस्था र अध्ययनको केन्द्र बन्दै जान सक्ने अपेक्षा बढेको छ।